Чекајќи ги уставните амандмани
Нацијата мора да го изедначи националното со вистината (Дионисиос Соломос, грчки поет)
Пишува: МИРЈАНА МАЛЕСКА
На 4 мај оваа година, заседанието на Бугарското Народно Собрание започна со декларација во чест на Гоце Делчев, поднесена од пратеничка на “Промената Продолжува-Демократска Бугарија”(ПП-ДБ), втората коалиција по број на гласови освоени на последните парламентарни избори. На изненадување на многу симпатизери на оваа коалиција, декларацијата звучи националистички и заканувачки. Во неа се предупредуваат бугарските политичари да бидат што поголеми патриоти и да покажат “внимание, грижа и заштита” на своите сонародници во Македонија, што инаку, според меѓународните норми, е мешање во внатрешните работи на соседна држава.
Необичното е што една реформска партија (ПП), водена од луѓе воспитани во либерален дух, се служи со националистичка реторика. Тоа би го протолкувала како знак дека Кирил Петков е принуден да се додворува на бугарските националисти за стореното “национално предавство” – кревање на бугарското вето. Сега сум уште поуверена дека таканаречениот „Француски предлог“ е прифатен под силен притисок на земјите на ЕУ врз Бугарија, да се отпочнат преговорите со Македонија и воедно, да се сочува единството на Унијата.
Заедничка декларација од 1999
Во ноември 2008 година бев поканета на научна конференција во Софија, за македонско-бугарските односи. Атмосферата беше дотаму пријателска што организаторот, Кирил Кертиков, универзитетски професор по социологија, во момент на добро расположение, се довери дека би сакал да побара македонско државјанство. Во пауза меѓу сесиите, ми пристапи човек со интелектуална физиономија, кој се претстави како Љубомир Иванов, претседател на бугарскиот Атлантски клуб и на фондацијата “Манфред Вернер” од Софија и ми подари мала книшка, со посвета, издадена на бугарски, македонски и англиски јазик, со зборовите: “ Ако вие сметате дека сте Македонци, што е ваше право, ние тоа го почитуваме, но ќе бараме во вашиот устав, да бидат гарантирани правата на Бугарите во Македонија”.[i]
Оваа епизода ја споменувам, бидејќи денешната политика на Бугарија кон Македонија е буквално преземена од таа книшка на насоки и препораки, за чија содржина, секако претходно се направени повеќе консултации со историчари и интелектуалци од Бугарија, како и со луѓе од Атлантската договорна заедница.[ii] Во книшката има неколку важни поенти, кои требаше досега да ѝ бидат познати на нашата јавност: прво, дека Македонија не ги исполнила своите обврски од декларацијата од 1999 и дека не води пријателска политика спрема Бугарија. Второ, се предупредува дека ако сега, како членка на ЕУ, Бугарија не направи нешто за подобрување на взаемните односи, “Софија во многу мал степен ќе располага со инструменти со кои ќе ја брани својата кауза додека можностите на Скопје ќе се зголемат”. Тоа нешто е всушност барањето за уставни гаранции на правата на Бугарите во Македонија, покрај заедничка комисија за историја. Сега е доцна да се каже, но доколку се водеше политика која ќе одеше во пресрет на барањата на Бугарија од декларацијата од 1999, можеби ќе се избегнеше ветото.
Во книшката “Бугарската политика спрема Република Македонија” потпишана од Љубомир Иванов и соработниците, барањата на Бугарија се образлагаат со овие зборови: “Променета етничката самосвест во Македонија е факт кој треба да се прифати како нова реалност. Но, бидејќи, продолжува ‘српско-југословенскиот проект’, наметнат со сила и репресија, применуван без измени секогаш на антибугарска основа, во поразлична средина и со нови протагонисти, предлагаме уставна заштита на оние Македонци кај кои е сочувана бугарската етничка припадност”.[iii]
Со ова образложение може да се спори, но во споредба со минатите политики на Бугарија звучи прагматично. Дури, би рекла, ни оди во прилог бидејќи нуди решение на еден долг, заплеткан спор меѓу двете држави.
Договор за пријателство, добрососедство и соработка од 2017
Претходно, владата на премиерот Зоран Заев се обиде да ги подобри соседските односи и во 2017 е потпишан ‘Договор за пријателство, добрососедство и соработка меѓу Република Македонија и Република Бугарија’. Собранието со 61 глас го ратификува договорот, но опозициската партија ВМРО-ДПМНЕ не присуствуваше на седницата. Наредните години ќе се крене лавина од груби, лажливи, невистинити, неосновани обвинувања кон владата и кон соседите дека се оспорува нашиот идентитет и јазик.
Националистичката еуфорија, предводена од опозицијата, трае до денес. “Виновник” за ваква негативна кампања е синтагмата од договорот за “заедничка историја”, додека правата на бугарското малцинство во уставот, вопшто не се спомнати.
Во меѓувреме е потпишан Преспанскиот договор, со кој е решен деценискиот спор за името со Грција. Пратениците на Собранието со 69 гласа за, го ратификуваа договорот. ВМРО-ДПМНЕ одново го бојкотираше гласањето, но затоа доби уште еден аргумент во раце за “предавство” на нацијата. Штетите нанесени од долгиот спор се занемарени, предностите потценети, но затоа направените отстапки секогаш и секаде во јавноста се користат како прилика за рушење на власта.
Во ваква атмосфера на разбуден и агресивен национализам од двете страни на границата, Бугарија, охрабрена од грачката политика, посегнува по стратегија, зацртана уште пред петнаесетина години: ако сега не направиме нешто за нашата кауза, никогаш нема да направиме…..
Што сега? Ризици и предности
Споровите вообичаено се решаваат со компромис меѓу политичките противници, што е најпожелно, или со гласање на мнозинството. За некои спорови треба време, што ние го немаме а некои воопшто не можат да се решат. Во моментот е јасно, дека политиката на ВМРО-ДПМНЕ, која два пати ги бојкотира договорите што отвараат пат за подобра и побезбедна иднина на земјата, многу веројатно ќе продолжи во таа насока. Што можела да стори владата, освен да го прифати ‘земи или остави’ предлогот на ЕУ? Таа има легитимно право на избор, што потоа Собранието ќе го потврди или отфрли.
Вистина е дека досегашниот историски наратив ќе биде преиспитан во светло на нови сознанија. Тоа сепак се прави многу постепено, со взаемна согласност на заедничката историска комисија. На крајот од процесот, верувам, ќе се афримира нашата достоинствена ‘приказна’ од преамбулата на уставот и химната на Македонија. Наполно ќе се согласам со грчкиот писател Никос Диму: “За мене , едно и единствено национално прашање е тоа што поетот Дионисиос Соломос го виде: нацијата мора да го изедначи националното со вистината”.[iv]
Вистина е дека, доколку во иднина бугарска политичка партија влезе во Собранието, ќе се усложни политичкиот процес на постојано договарање меѓу заедниците. Тоа не мора, нужно, да биде лошо за мултиетничка држава. Ќе има, евентуално, дополнителен балансер на односите меѓу заедниците, ако се знае дека во теоријата на конфликти, најопасен се смета оној меѓу две заедници, приближно еднакви по големина и политичка тежина.
Вистина е дека бугарската заедница, колку и да е мала според пописните резултати, ќе ги ужива правата на другите малцинства, како правична застапеност во јавната администрација, војската и полицијата. Државата ќе преземе обврска да го помага образовниот и културен развој на таа заедница, што практично значи, уште еден нов корисник во прерасподелбата на ионака слабите општествени ресурси. Од друга страна, токму заради својот мултиетнички карактер и заштита на малцинствата, земјата ужива меѓународен углед, помош и подршка.
Вистина е дека постои опасност од мешање на Бугарија во внатрешните работи на земјата. Но, веќе имаме такво искуство на почеток на деведесетите на релација Скопје-Тирана, кое е главно напуштено по уставната гаранција на правата на албанската заедница со амандманите од 2001. Треба да се знае дека мултиетничка држава опстојува доколку е инклузивна кон помалите заедници и доколку соседите се согласни да не се мешаат во нејзините внатрешни работи. Холандија и Франција се согласни да не се мешаат во внатрешните работи на Белгија. Германија, Италија и Франција – во внатрешните работи на Швајцарија, а Велика Британија и Ирска се договорија, со согласност на Северните Ирци, колку и како ќе се “мешаат” во внатрешните работи на Северна Ирска.
Да, постои неизвесност и извесен ризик од вклучување на бугарското малцинство во уставот, но неспоредливо поголем е ризикот Македонија да не ги продолжи пристапните преговори, да го изгуби компасот и да заостане зад соседите. Тоа ќе го заостри конфликтот мегу Скопје и Софија, ќе го растргне општеството однатре и ќе створи потенцијал за регионална нестабилност. Нема време за “игра на тронови”, а не сум сигурна дека меѓународниот контекст дозволува такво нешто.
Сите што ова го разбираат и ја сакаат земјата, со две раце ќе го прифатат помалиот ризик и ќе ги подржат уставните измени. Претпоставувам дека опозицијата е исто така во дилема: дали ќе гледа краткорочно да ги добие овие избори или ќе ја гради својата позиција како општествено одговорна партија.
(авторката е универзитетски професор по политички науки)
Извор: ИМА
Топ вести – powered by Centar.mk
- Centar.mk
- Vestiplus.mk
- Biznispro.com
- Zena.mk
Регионалниот ЦУК Битола известува дека во врска со настанот од 112 за пријавена поплава предизвикана од пороен дожд што го зафати градот Прилеп, дошло до излевање на реката и на ул.,, Дабничка“ бр.39 Б ( нас.Тризла во Прилеп) и се поплавиле подрумските простории. Во 20.55 часот Раководителот на РЦУК Прилеп... Прочитај повеќе...
Град со големина на орев го погоди југоисточниот дел на Охрид. Невремето се случило попладнево, а според првичните информации невремето направило одрон на патот Охрид – Свети Наум, лак љубаништа, при што патот е затворен. Прочитај повеќе...
Рргионалниот ЦУК Охрид изведти дека поради невремето што го зафати југоисточниот дел на Општина Охрид во реонот на с.Трпејца и с.Љубаништа проследено со големи врнежи дојде до формирање на буични води што предизвикаа излевање на вода, земја, чакал и поситни камења на регионалниот патен правец Охрид – Св. Наум во... Прочитај повеќе...
Дневен хороскоп за 4 јуни 2023 Овен (21 март – 19 април): Вашата енергија и ентузијазам ќе бидат на врвот денес, Овене. Ќе се чувствувате мотивирани да преземете нови предизвици и да ги надминете сите пречки што ќе ви се најдат на патот. Одличен ден за започнување нови проекти или... Прочитај повеќе...
Денес и утре на повеќе места ќе биде нестабилно со пороен дожд, грмежи и засилен ветер. Локално процесите ќе бидат поинтензивни во форма на невреме проследени со интензивен пороен дожд, електрични празнења, силен ветер и изолирана појава на град. Во текот на следната седмица претпладне времето ќе биде сончево со... Прочитај повеќе...
Вечерва околу 18 часот регионот на Прилеп бил зафатен од поројни врнежи дожд. Поголемиот дел улици низ градот се поплавени и тешко проодни за сообраќај. Засега се знае дека пријавено е едно целосно поплавување на најмалку една куќа. На социјалните мрежи се шират податоци дека се поплавени и други објекти... Прочитај повеќе...
Од 19:15 часот регионалниот пат Охрид-Свети Наум, кај с.Љубаништа, поради одрон на патот, сообраќајот е во целосен прекин. Прочитај повеќе...
За оние кои летово планираат да возат до најблиските плажи во соседството, најважно е колку ќе чини да се наполни полн резервоар со гас, пишува Б92. Најевтино ќе биде ако го направат тоа во Северна Македонија, каде што дизелот е 1,21 евро или во Босна и Херцеговина, каде литар дизел... Прочитај повеќе...
Фејсбук статус на Фатмир Битики, вицепремиер: Ден за одмор од рутината за да поминам квалитетно време со синот Генти во активности на отворено, едно вистинско освежувачко искуство. Прекрасно си поминавме во Андреланскиот парк во Скопје, и посебно се радувам што овој парк реализиран во рамки на проектот за „Локална и... Прочитај повеќе...
Температурата на телото е еден од четирите клучни витални знаци на кои лекарите обрнуваат внимание. Инфекцијата може да предизвика треска, но температурата на телото исто така варира во зависност од возраста и полот, па дури и кога кажувате лаги. Просечната нормална телесна температура генерално се смета за 37 степени Целзиусови.... Прочитај повеќе...
Управата за јавни приходи објавува Листа на должници бр.05/2023 за долгови доспеани до 31.01.2023 и неплатени до 30.04.2023 година по основ на ДДВ, данок на добивка, персонален данок на доход, придонеси од задолжително социјално осигурување, акцизи и царини, за кои вкупниот износ на долгот е: повисок од 120.000 денари за физичките лица и самостојни вршители […] The post Проверете дали ве има: УЈП ја објави најновата листа на должници со имиња на фирми и луѓе appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
Десетици измамени граѓани се соочиле да плаќаат рати од туѓи подигнати брзи кредити. Само во 2022 година евидентирани се 43 случаи на измами со брзи кредити, велат од МВР за Centar.mk. За овие случаи до ОЈО поднесени се 16 кривични пријави и 24 писмени известувања, при што во рамките на расветлените случаи пријавени се 24 […] The post Внимавајте: Зa една година измамени 43 граѓани со брзи кредити appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
Ќе одат надолу цените на квадратен метар станбена површина во главниот град и внатрешноста на Македонија велат познавачите. Цените кои беа напумпани на становите во Скопје и внатрешноста се очекува да паднат, пред се поради намалената побарувачка, но и поевтинувањето на градежните материјали. Со најава дека цените на становите во Македонија ќе паднат неодамна излезе […] The post Цените на становите се очекува да одат надолу, забележан е значителен пад на цените на градежните материјали appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
По одлуката на Управниот одбор на Стопанската комора на Северна Македонија за основање, се одржа конститутивна седница на која се формираше Националната асоцијација на туроператори и туристички агенции на Република Северна Македонија – НАТТА на која се избраа органите и формите на делување. На седницата согласно Правилата за работа на Асоцијацијата, усвоен е предлогот за […] The post Оддржана констутивна седница на НАТТА appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
Уживајте опуштено во долги телефонски разговори или во повеќе интернет со новата промотивна понуда на дополнителни припејд тарифи од МТЕЛ. Изберете помеѓу xtraTALK M со вклучени неограничени минути и СМС кон сите мрежи и 2 GB интернет со важност од 30 дена или xtraNEТ S со 3 GB интернет со важност од 7 дена. Промотивниот […] The post Неограничени разговори и повеќе интернет со новата промотивна понуда од МТЕЛ appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
Најголема улога во женското репродуктивно здравје имаат хормоните кои регулираат голем број процеси во организмот. Така, под влијание на хормоните може да се забележат одредени појави во телото на жената во текот на менструалниот циклус, како физички така и емоционално. Покрај тоа што главните симптоми на менструацијата се болни грчеви во стомакот, најверојатно жената ќе... Прочитај повеќе Чланак Еве што се случува во телото на жената за време на ПМС: Хормоните се главни виновници за се се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
Ако мислите дека физичкиот изглед е главниот фактор за успешно флертување, вие сте осудени на неуспех. Самодовербата и шармот се поважни од физичкиот изглед. Изгледот е, да не се лажеме, важен, но без шарм и уште неколку ситници е недоволен за успешно заведување. Секако, секој има своја тактика за заведување, но постојат одредени испробани трикови... Прочитај повеќе Чланак СТАНЕТЕ КРАЛИЦА НА ФЛЕРТОТ, А ЕВЕ И КАКО – Седум трикови за заведување на кои мажите никогаш не можат да одолеат се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
Бидете искрени со себе бидејќи од тоа зависи иднината на вашата врска. Откако ќе поминат првичниот занес и огномет од емоции, секоја врска достигнува точка на прекршување. Тогаш е време да се преиспитате себеси и вашите чувства и да одлучите дали врската има иднина или не. Сосема е нормално дека во одредени ситуации нема да... Прочитај повеќе Чланак Не сте сигурни дали тој е вистинскиот? – Овие 5 прашања треба да си ги поставите по три месеци врска се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
Според истражувањето на експертите од Универзитетот Лунд во Шведска, три шолји кафе дневно и тоа како влијае на здравјето на жените. Беа анкетирани 300 жени и таа студија покажа дека три шолји кафе можат да ги намалат женските гради, а процентот на намалување би се зголемил со секоја консумирана доза. Тие рекоа дека постои јасна... Прочитај повеќе Чланак ШОК истражување: Еве дали КАФЕТО ГИ НАМАЛУВА ГРАДИТЕ се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
Осаменоста е вообичаено чувство, но има чекори што можете да ги преземете за да се чувствувате подобро. Слушањето музика, викањето пријатели, шетањето надвор и други активности може да го намалат ова непријатно чувство. Долгорочната осаменост може да ве исцрпи емоционално, правејќи го животот да изгледа потежок отколку што навистина е. Запомнете дека осаменоста не е... Прочитај повеќе Чланак 5 работи што треба да ги правите кога се чувствувате осамено: Започнете со пуштање музика се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
