Дескоски: Арбитражата е стандардна процедура во секој меѓународен договор
Новинарот Љубиша Николовски направи интервју со професорот Тони Дескоски.
Цивил: Во презентирањето на договорот имаме две страни, едната страна е свиркачот преку кој опозицијата обвинуваше и од друга страна власта која демантираше сè, но како да остана да виси во воздух дека има некоја тајна. Дали станува збор за тајна или пак за доверливост, што содржат обично ваквите договори?
Дескоски: Законска обврска за доверливост не постои. Договорните страни имаат опција самите да се договорат: договорот да биде доверлив или да биде доверлив до некој временски момент. На пример, таква клаузула имаше во еден договор кој е јавно објавен па сега можеме да го коментираме, а тоа е договорот за продажба на акции во поранешното електростопанство, сегашно ЕВН. Таму клаузулата беше во текот на преговорите до склучување на договорот сè да биде тајно. Зад тоа доверливоста веќе ја нема како договорна обврска од двете страни. Но законска обврска нема зашто не е државна тајна. Едностевно двете страни се обврзуваат да не изнесуваат податоци надвор во јавноста.
Цивил: Дали вакви договори често вклучуваат и клаузула за арбитража доколку дојде до спор во изведување на работите?
Дескоски: Споровите се нешто што е состевен дел на секоја трговска зделка. Од наједноставна до најкомплицирана. Овие комплицираните се поверојатни дури и околу безначајни прашања. Кога страните влегуваат во договор мислат дека сè им е јасно и дека нема да има никаков проблем, меѓутоа секој деловен субјект знае дека реализацијата на било кој договор отвора можност или носи ризик за спор. И како во реалниот живот се справуваме со ризици склучувате полиса за осигурување. Така и деловните субјекти ризикот наречен спор со другата страна го пресретнуваат на тој начин што вметнуваат соодветни клаузули.
Клаузулите што се однесуваат за споровите се обично на крајот од договорот со ситни букви. Во нив прво нешто е каде ќе се решава спорот, пред суд или арбитража и второ по кое право ќе се решава. Ова од причина што во меѓународните зделки најчесто станува збор за субјекти од различни држави, помеѓу страни кои не се познаваат. Уште помалку ги познаваат правните системи на другиот.
Во современиот свет највообичаен начин на решавање на спорови што го има прифатено деловната заедница е преку арбитража. Тоа е налик на суд, во кој страните изнесуваат докази, се држи рочиште, се испитуваат сведоци, се е како на суд ама е приватно тело кое е многу поефикасно од судот, а на крајот се носи одлука што е рамна на судска пресуда, ама е надвор од државните судски системи.
Цивил: Има повеќе арбитражни судови во светот, кој ќе биде избран е веројатно прашање на договор на двете страни?
Дескоски: Апсолутно, првата и основна работа е како што реков преку 80 отсто од трговските договори барем во овој западниот свет кон кој што и ние инклинираме се вградува арбитражна клаузула. Има многу арботражни институции во светот, има неколку што се водечки, онака би ги нарекле Ролс Ројс на арбитражата, но има и многу други. Во тој домен совршено е вообичаено кога имате трговски договор и од ваков тип за инфраструктурен проект да биде вклучена арбитражна клаузула. Уште повеќе за договорите за градење како што се за автопатиштава обично се склучуваат по однапред изготвени теркови. Најраспространетиот таков терк е модел договорот на Фидик. Тоа е светска федерација на инженери. Тоа е општо прифатен терк во светот. Составен дел на фидик системот е арбитражата и тоа при Меѓународната трговска Комора во Париз.
Цивил: По кое право се решава таму по континентално на кое инсистира опозициската ВМРО-ДПМНЕ или англосаксонското кое е наводно во договорот?
Дескоски: Повторно зборуваме за договори. Кај договорите важи едно основно правило а тоа е слобода. Слобода на договарање. Таквата слобода се одразува и на правото по кое ќе се решава кое ние стручно го викаме меродавно право. Ако вие можете да се договорите дали ќе платите милијарда и или две милијарди долари или дали тоа ќе се изведе за една или две години, логично е правниот систем во сите земји во светот да ви дозволи да си изберете право по кое ќе ви се решаваат евентуалните спорови кои ќе настанат при реализација на договорот.
Втората каректеристика на сите прекугранични зделки како оваа е избор на меродавно право и обично тука страните настојуваат да ги реализираат своите интереси. Странските субјекти кои влегуваат во зделка со држава имаат отпор кон прифаќање на правото на таа држава за решавање на споровите. Ова меѓу другото и затоа што државата им е контра страна, договарач а во исто време по нејзиното право да се применуваат правилата. Затоа обично се прибегнува да се избере некое неутрално право. Најчесто избирано е швајцарското право како пример на земја што има високо развиен правен систем, познат и лесно достапен. Втор чест правен систем кој се избира е Англија и Велс. Зошто, заради широката слобода на страните. Во наша пракса Англија и Влес беше избрано како меродавно право во договорот со ТАРБС. Тогаш државата беше и тужена и пред суд во Англија затоа што така се договорила со инвеститорот ТАРБС. Мислам дека во уште еден голем договор за купопродажба на акции во приватизационен договор е избран Англија и Влес. Така што и нашава држава претходно и сега и во иднина не треба да не чуди што избира или се согласува со примена на странско право, особено ако е неутрално.
Цивил: Добро не можеме да избегаме од политика бидејки и девте сграни користат стручни термини. Власта беше обвинета дека го одбрала токму ова право на Англија, Велс и дека на тој начин е суспендирано македонското право.
Дескоски: Во договорни односи не може да биде суспендирано зашто кај договорите се е слобода на договарање. Ако ние имаме законодавство што на договорните страни им дозволува во прекуграничните односи да избираат меродавно право значи не го суспендирате туку напротив го ползувате. Од тој аспект тоа е погрешен начин на размислување. Малку етатистички, малку од некои други времиња. Суштината е во сферата на меѓународните трговски зделки имате соодветен апаратус. Апартусот се одразува и нормативно. И тој ви дава многу широлка слобода на договарање. Слобода на договарање на клаузулите во договорот за која цена што е предмет на договор. Исто така ви дозволува слобода на избор на меродавно право.
Цивил: Професоре арбитража се прави за нешто што не е исполнето во договорот како што двете страни очекувале. Какови пенали плаќа државата, а какви изведувачот?
Дескоски: Договорот е збир на взаемни права и обврски. Едниот треба да испорача другиот треба да плати. Најголема повреда што државата може да ја направи е да не плати или да не плати на време. Пенал е паричен износ што го плаќа градежникот ако доцни со роковите за изведба. Тогаш се плаќа пенал и што е стандардно 0,1 процент за дневно доцнење од вредноста на договорот или 0,05. ако градежникот доцни сто дена доаѓа до некоја сума од десет посто од вредноста на проектот. Спорови ќе има, дали ќе завршат на арбитража зависи од тоа дали страните ќе успеат да се нагодат и разберат претходно. Но и да завршат на арбитража тоа не е крај на светот. Животот продолжува.
Љубиша Николовски
камера: Александар Ризински
монтажа: Ариан Мехмети
извор Цивилмедиа
Топ вести – powered by Centar.mk
- Centar.mk
- Vestiplus.mk
- Biznispro.com
- Zena.mk
Регионалниот ЦУК Битола известува дека во врска со настанот од 112 за пријавена поплава предизвикана од пороен дожд што го зафати градот Прилеп, дошло до излевање на реката и на ул.,, Дабничка“ бр.39 Б ( нас.Тризла во Прилеп) и се поплавиле подрумските простории. Во 20.55 часот Раководителот на РЦУК Прилеп... Прочитај повеќе...
Град со големина на орев го погоди југоисточниот дел на Охрид. Невремето се случило попладнево, а според првичните информации невремето направило одрон на патот Охрид – Свети Наум, лак љубаништа, при што патот е затворен. Прочитај повеќе...
Рргионалниот ЦУК Охрид изведти дека поради невремето што го зафати југоисточниот дел на Општина Охрид во реонот на с.Трпејца и с.Љубаништа проследено со големи врнежи дојде до формирање на буични води што предизвикаа излевање на вода, земја, чакал и поситни камења на регионалниот патен правец Охрид – Св. Наум во... Прочитај повеќе...
Дневен хороскоп за 4 јуни 2023 Овен (21 март – 19 април): Вашата енергија и ентузијазам ќе бидат на врвот денес, Овене. Ќе се чувствувате мотивирани да преземете нови предизвици и да ги надминете сите пречки што ќе ви се најдат на патот. Одличен ден за започнување нови проекти или... Прочитај повеќе...
Денес и утре на повеќе места ќе биде нестабилно со пороен дожд, грмежи и засилен ветер. Локално процесите ќе бидат поинтензивни во форма на невреме проследени со интензивен пороен дожд, електрични празнења, силен ветер и изолирана појава на град. Во текот на следната седмица претпладне времето ќе биде сончево со... Прочитај повеќе...
Вечерва околу 18 часот регионот на Прилеп бил зафатен од поројни врнежи дожд. Поголемиот дел улици низ градот се поплавени и тешко проодни за сообраќај. Засега се знае дека пријавено е едно целосно поплавување на најмалку една куќа. На социјалните мрежи се шират податоци дека се поплавени и други објекти... Прочитај повеќе...
Од 19:15 часот регионалниот пат Охрид-Свети Наум, кај с.Љубаништа, поради одрон на патот, сообраќајот е во целосен прекин. Прочитај повеќе...
За оние кои летово планираат да возат до најблиските плажи во соседството, најважно е колку ќе чини да се наполни полн резервоар со гас, пишува Б92. Најевтино ќе биде ако го направат тоа во Северна Македонија, каде што дизелот е 1,21 евро или во Босна и Херцеговина, каде литар дизел... Прочитај повеќе...
Фејсбук статус на Фатмир Битики, вицепремиер: Ден за одмор од рутината за да поминам квалитетно време со синот Генти во активности на отворено, едно вистинско освежувачко искуство. Прекрасно си поминавме во Андреланскиот парк во Скопје, и посебно се радувам што овој парк реализиран во рамки на проектот за „Локална и... Прочитај повеќе...
Температурата на телото е еден од четирите клучни витални знаци на кои лекарите обрнуваат внимание. Инфекцијата може да предизвика треска, но температурата на телото исто така варира во зависност од возраста и полот, па дури и кога кажувате лаги. Просечната нормална телесна температура генерално се смета за 37 степени Целзиусови.... Прочитај повеќе...
Управата за јавни приходи објавува Листа на должници бр.05/2023 за долгови доспеани до 31.01.2023 и неплатени до 30.04.2023 година по основ на ДДВ, данок на добивка, персонален данок на доход, придонеси од задолжително социјално осигурување, акцизи и царини, за кои вкупниот износ на долгот е: повисок од 120.000 денари за физичките лица и самостојни вршители […] The post Проверете дали ве има: УЈП ја објави најновата листа на должници со имиња на фирми и луѓе appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
Десетици измамени граѓани се соочиле да плаќаат рати од туѓи подигнати брзи кредити. Само во 2022 година евидентирани се 43 случаи на измами со брзи кредити, велат од МВР за Centar.mk. За овие случаи до ОЈО поднесени се 16 кривични пријави и 24 писмени известувања, при што во рамките на расветлените случаи пријавени се 24 […] The post Внимавајте: Зa една година измамени 43 граѓани со брзи кредити appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
Ќе одат надолу цените на квадратен метар станбена површина во главниот град и внатрешноста на Македонија велат познавачите. Цените кои беа напумпани на становите во Скопје и внатрешноста се очекува да паднат, пред се поради намалената побарувачка, но и поевтинувањето на градежните материјали. Со најава дека цените на становите во Македонија ќе паднат неодамна излезе […] The post Цените на становите се очекува да одат надолу, забележан е значителен пад на цените на градежните материјали appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
По одлуката на Управниот одбор на Стопанската комора на Северна Македонија за основање, се одржа конститутивна седница на која се формираше Националната асоцијација на туроператори и туристички агенции на Република Северна Македонија – НАТТА на која се избраа органите и формите на делување. На седницата согласно Правилата за работа на Асоцијацијата, усвоен е предлогот за […] The post Оддржана констутивна седница на НАТТА appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
Уживајте опуштено во долги телефонски разговори или во повеќе интернет со новата промотивна понуда на дополнителни припејд тарифи од МТЕЛ. Изберете помеѓу xtraTALK M со вклучени неограничени минути и СМС кон сите мрежи и 2 GB интернет со важност од 30 дена или xtraNEТ S со 3 GB интернет со важност од 7 дена. Промотивниот […] The post Неограничени разговори и повеќе интернет со новата промотивна понуда од МТЕЛ appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
Најголема улога во женското репродуктивно здравје имаат хормоните кои регулираат голем број процеси во организмот. Така, под влијание на хормоните може да се забележат одредени појави во телото на жената во текот на менструалниот циклус, како физички така и емоционално. Покрај тоа што главните симптоми на менструацијата се болни грчеви во стомакот, најверојатно жената ќе... Прочитај повеќе Чланак Еве што се случува во телото на жената за време на ПМС: Хормоните се главни виновници за се се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
Ако мислите дека физичкиот изглед е главниот фактор за успешно флертување, вие сте осудени на неуспех. Самодовербата и шармот се поважни од физичкиот изглед. Изгледот е, да не се лажеме, важен, но без шарм и уште неколку ситници е недоволен за успешно заведување. Секако, секој има своја тактика за заведување, но постојат одредени испробани трикови... Прочитај повеќе Чланак СТАНЕТЕ КРАЛИЦА НА ФЛЕРТОТ, А ЕВЕ И КАКО – Седум трикови за заведување на кои мажите никогаш не можат да одолеат се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
Бидете искрени со себе бидејќи од тоа зависи иднината на вашата врска. Откако ќе поминат првичниот занес и огномет од емоции, секоја врска достигнува точка на прекршување. Тогаш е време да се преиспитате себеси и вашите чувства и да одлучите дали врската има иднина или не. Сосема е нормално дека во одредени ситуации нема да... Прочитај повеќе Чланак Не сте сигурни дали тој е вистинскиот? – Овие 5 прашања треба да си ги поставите по три месеци врска се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
Според истражувањето на експертите од Универзитетот Лунд во Шведска, три шолји кафе дневно и тоа како влијае на здравјето на жените. Беа анкетирани 300 жени и таа студија покажа дека три шолји кафе можат да ги намалат женските гради, а процентот на намалување би се зголемил со секоја консумирана доза. Тие рекоа дека постои јасна... Прочитај повеќе Чланак ШОК истражување: Еве дали КАФЕТО ГИ НАМАЛУВА ГРАДИТЕ се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
Осаменоста е вообичаено чувство, но има чекори што можете да ги преземете за да се чувствувате подобро. Слушањето музика, викањето пријатели, шетањето надвор и други активности може да го намалат ова непријатно чувство. Долгорочната осаменост може да ве исцрпи емоционално, правејќи го животот да изгледа потежок отколку што навистина е. Запомнете дека осаменоста не е... Прочитај повеќе Чланак 5 работи што треба да ги правите кога се чувствувате осамено: Започнете со пуштање музика се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
