Кој датум ќе го одбере новата алиенирана класа – прекаријатот – за свој празник?
ЉУБОМИР КОСТОВСКИ
Пред нешто помалку од девет години заедно со сега починатиот колега Васко Мицковски ја напишавме книгата „Прекаријатот и новите херои на работничката класа“, издание на Фондацијата Фридрих Еберт. Не можам да говорам за одекот на таа книшка, ама можам да се заколнам дека добар дел од оние млади новинари кои дојдоа на промоцијата и бараа изјави пред камерите и мобилните телефони, беа и останаа дел од прекаријатот во земјава.
Тоа говори дека тој израз за новите социјални промени во светот, на замената на работничката класа, еден нов сурогат, кој е надвор од класичните и секако застарени поделби на населението, особено она градското. Тоа се потврдува секој ден и на глобален, и на локален план.
Први мај опстојува како сентимент
Одбележувањето на Празникот на трудот – Први мај и годинава е видлив доказ дека сликата која постојано се сака да се обнови за овој датум, едноставно не штима. Тоа е како да се префарбува ѕид со пораки на ноќните кабадаии, што денските комунални служби секако ќе можат да ги навасаат.
Зошто? Па, затоа што социјализмот во земјите каде идеолошки господар беа комунистите ја отапи борбената острица на синдикатите. Нели, целта на борбата на работничката класа е исполнета! Во капитализмот се изгуби мотивот за работнички борби кога се правеа споредби со она што се случува во земјите на Истокот.
Но, имаше и промени во структурата на населението што прв ја забележа фасцинантниот Херберт Маркузе (1898 – 1979), кој рече дека сините крагни (класичните работници) се заменуваат со белите крагни, визионерски согледувајќи ја новата сила која доаѓа во современиот свет: образовани млади луѓе кои го движат светот со компјутерите на работното место. Беше наречен ревизионист кај земјите од т.н. реал-социјализам, на Западот се сметаше за уште еден левичарски ексцентрик.
Треба ли да се говори дека неговите предвидувања се остварија уште поочигледно, откако информатичкиот свет стана клучен економски двигател?! Само еден кус цитат од познатото дело „Еднодимензионалниот човек“:
Во време кога неслободата станува стандард и озаконета практика, во време кога послушноста станува симбол на исправно однесување, а критичката моќ на умот исчезнала во бескрајот на едноумието, мораме под итно да се запрашаме – дали човечкото битие станало еднодимензионален човек?
Белите крагни се појавија; тие се тивката работничка класа
Но тука немаме статичност. Информатичарите не се доминантни, а низ улиците, на протестите минуваат и други млади луѓе кои се и образовани, ама и невработени или барем не се дел од некакви стабилни општествени релации. Дали се сеќавате на жолтите елеци во Париз? Дали овој Први мај во Париз излегоа на улица два милиони демонстранти (според власта – само нешто над еден милион)? Тие само делумно беа синдикално организирани, а повеќето беа млади, гневни, социјално изолирани и оние кои палат и жарат сè пред себе.
Да, тие се оној прекаријат, кој може да се опише на повеќе начини – како една нова класа, современа парадигма на Марксовиот пролетаријат, но и како материјална, душевна и социјална состојба, строго врзана за денешницата. Тоа што останува од Маркс е општествената алиенација, која денес има сосема поинаква и поголема тежина.
Прекаријатот не е екстремна сиромаштија, туку една материјална и егзистенцијална несигурност, еден душевен и психички немир, цивилизациски недостоен за модерните општества. Тоа е еден вид класа во создавање што живее на маргините на општеството, апатична и без надеж за иднината, маса на луѓе која ниту си помага, ниту е потпомогната, а од секого е злоупотребена.
Таа класа во создавање, обединува различни категории граѓани, од луѓе кои никогаш немале средства, ниту образование, ниту работа, до луѓе кои имале, а денес немаат, кои биле некаква средна класа, а сега се една полукласа. Тоа се сите оние млади луѓе кои знаат како живееле нивните родители и се блокирани од неспособноста да станат сопственици на било што свое. Тоа се повозрасните кои изгубиле сè, тоа се несреќници кои никогаш нема да добијат можност да станат нешто. Тоа се луѓе без влијание и, речиси, без права, тие се тажни и без надеж, или без заблуди дека некогаш ќе имаат пристоен, лесен и фин живот.
Класа или состојба на духот?
Прекаријатот означува една состојба на очај и фрустрација од сознанието дека треба да се живее во општество кое не нуди никаква шанса, никаква кариера, никаква сигурност, па дури ни чувство за припадност. Прекаријатот, повеќе отколку социјална категорија, е категорија на духот, состојба на постојано уназадување во секој аспект од човековото живеење. Тоа е онаа маса луѓе кои се исклучени и се апатични, со полужелудник, кои не можат да влијаат врз сопствената судбина.
Ако строго се држиме до дефиницијата за прекаријатот, тогаш доаѓаме до термин со кој се опишува фактот што, денес, голем дел од населението е субјект на флексибилна експлоатација или „флексплоатација“ (ниски и несигурни плати, несигурно работно место, нередовни приходи) и егзистенцијален прекаријат (висок ризик од општествено исклучување заради ниските приходи, високите животни трошоци, итн.). Прекаријатот работи во несоодветни услови, за минималец или без било каков надоместок, не му се исплаќаат придонеси и прекувремени часови. Социјалната и економската несигурност со кои секојдневно се соочува, го фрла на социјалната маргина, обединувајќи го сето тоа под називот прекаријат.
Етимолошки, зборот прекаријат е изведен од придавката – несигурна, која станала именка. Инаку е поврзан со обидите на Наполеон да го кодира римското право – така, францускиот збор précaire е добиен од латинскиот precarius. Имено, во римското право, прекаријатот е поврзан со несигурност при трансфер на подвижен или недвижен имот во секое време, бесплатно и без никакво осигурување од страна на сопственикот.
Тој трансфер не е покриен со некаков лизинг, осигурување. Оваа социјална групација определува и нечесни професии, потоа и лумпен пролетаријатот, но и лица кои самите, во еден период од животот, се определиле да „живеат уметнички“, односно без трајни приходи, кои се жртвувани на сметка на слободата на движењето и личната безгрижност.
Но, тоа еволуциски не се потврдува како битен елемент за таква категоризација – она што во време на индустриската револуција бил пролетерот (оној кој нема ништо, освен својата физичка сила), станува дел од несигурноста како нов концепт на науката за постиндустриско општество.
Живот без перспектива
Италијанскиот политиколог, Алекс Фоти, сугерира: „Несигурноста е во постиндустриското општество, пролетаријатот беше во индустриското општество.“
Социолозите Роберт Кастел и Клаус Дере, гледаат во оваа појава рецидив на социјална несигурност заради фактот што социјалните прашања се изостриле на почетокот на 21 век, додека претходно, во последните децении на 20 век, во економиите на Западна Европа постоела силна заштита на трудот и на вработените. Ова се случувало, пред сè, заради колективните договори, социјалното законодавство, законската пензија и трудовото право.
Прекаријатот, како термин, најтесно е врзан за Гај Стендинг, еден од најинтересните интелектуалци на денешнината, англиски професор по социјални науки и работно право на Универзитетот во Бат. Член е на Британската академија за општествени науки, објавил повеќе од 20 книги и предава колегиум за глобализацијата и за економската сигурност. Тој е херој на работничката класа, идеолог на прекаријатот, на новите, на бесните, на лутото мнозинство кое во 21 век живее без перспектива, работничката класа која е соочена со селебрити-културата во која мал број богати и славни мавтаат со своите милијарди пред носот на другите.
Светската дистрибуција на правда го измачува професорот Стендинг. И тој потекнува од работничката класа. И, на неа е горд. Сето она што денес се случува во светот го предвиде во капиталната книга: „Прекаријат, нова опасна класа“, која беше објавена во 2011 година. Таа стана „библија“ на луѓето во Шпанија, Грција, Франција, Велика Британија, Ирска и други земји, насекаде каде што младите чувствуваат дека системот во кој живеат е неправеден и дека треба да се менува.
Според Стендинг, постојат неколку различни категории кои припаѓаат на оваа нова класа или полукласа на модерното општество – тоа се луѓето кои немаат високо образование и доаѓаат од работничката класа, работат, ако работат, на определено време и не можат да остварат никакви повластици. Прво, тие не се кредитно способни, немаат перспектива и се деградирани. Тие воопшто не размислуваат за иднината и немаат однос на сочувство и на солидарност со другите луѓе. Односно, тие ќе ја искористат шансата да земаат од другите, на пример, ако некој ги искрши излозите на продавниците, тие ќе земат нешто од нив, бидејќи, се чувствуваат искористени од системот и, всушност, не водат сметка за другите луѓе. Таа солидарност е намерно искоренета.
Перспективи што бледнеат, омразата кон туѓинците расте
Потоа, во оваа група влегуваат и луѓе кои се образовани, кои завршиле високи школи, кои се многу умни и напредни, но се фрустрирани, бидејќи, живеат во општество за кое мислат дека не им нуди никаква шанса, никаква кариера, никаква сигурност, па ни чувство за припадност. Тие нема да земат стока од продавниците што се девастирани, но се чувствуваат дека се напуштени од сите, очајници се…
Гај Стендинг, во интервју за неделникот „Глобус“, број 227, 31 август 2011 година вели:
„Луѓето не гледаат дека политичките претставници им нудат било какви решенија. Но, ние во Европа мораме да се плашиме од третата и најопасна група на прекаријат – тоа се оние кои се отпадници од работничката класа и оние кои ги слушаат сирените на неофашистите. Ним неофашистите им говорат: вие сте толку слаби и уништени заради странците, заради доселениците, заради муслиманите, заради оние кои се поинакви од вас. Морате да ги исфрлите!“
Прекаријатот во Северна Македонија
Иако за прекаријатот се говори како за глобален феномен, оваа „поткласа“ во Македонија е многу побројна, отколку во другите европски земји – всушност, речиси, тука таа е поизразена во однос на класичната работничка класа.
Оттаму, на одбележувањето на Први мај беа присутни само раководствата на синдикатите, бидејќи, одамна ние немаме вистинска работничка класа, најгласни се оние синдикати (како УПОЗ) кои ја штитат прекубројноста на јавните дејности, една силна кочница за општествениот развој и резултат на притисокот на партиските лепачи на плакати за лагодни работни места!
За споредба, во мигот кога екипата на Груевски ги покачи придонесите на хонорарите во земјава (декември 2014 година) на улиците излегоа десетици илјади демонстранти, бидејќи, за голем дел од населението тие беа извор на приходи а претчувствуваа дека оние кои ги ангажирале едноставно ќе им заблагодарат на услугите (место да ги вработат, како што го образложуваше тоа во јавноста братучедот на Началникот).
За помал дел од демонстрантите (кои беа познати имиња од јавниот живот) хонорарите беа неопходен извор на приходи за да преживеат, покрај скромните плати, како актерите од нашите театри, на пример. Ако таква маса излезеше овој Први мај на протест немаше да стигне ниту традиционален казан со посно гравче, а да не говориме за овој со понудените ќебапи во лепиња.
Груевски своевремено ја повлече таа мерка, која нè воведе во претсобјето на протестите на скопските улици, што продолжија со оние на студентите за потоа да настапи Шарената револуција.
Ние сме земја на огромни социјални разлики
Македонија станува држава на мал број богати и на многу сиромашни луѓе. Тимот на СДСМ неколку години пред промените во 2016/2017 година, создаваше едно креативно јадро кое сметаше дека социјално-економска цел на партијата треба да биде враќање на средната класа, групацијата која е израз на општествената стабилност. Во таа група беше Драган Тевдовски, кој кусо време беше министер за финансии, а Мила Царовска, исто така, на кусо, беше министерка за труд и социјала. Но нивната идеолошка матрица едноставно беше удавена во кадровските пресметки со интересите на Комората и другите партии без идеолошки амбиции.
Сепак, да споменеме дека Драган Тевдовски го изнесе тврдењето дека Македонија има најнефер распределба на доходот во Европа.
„Според распределбата на доходот, Македонија веќе силно се приближува до латино-американските земји. Особено загрижува што 60% од населението заедно имаат понизок доход од најбогатите 10% во земјава“, изјави своевремено Тевдовски.
Според него, на Македонија ѝ се случува една неприродна мешавина на два спротивни механизми – неолибералната идеологија и популизмот. Само со една цел – да се зголеми доходот и богатството на една мала група на луѓе. Тоа е една од причините зошто трајно не се подобрува стандардот на граѓаните, зошто повидливо не се намалува невработеноста и сиромаштијата.
Според едно истражување за нерамноправноста на трудот кај нас, електронскиот весник „Порталб“, во текст што го презеде „Глобус“, (број 392), објави дека пред 10 години сме имале 301.517 т.н. формално вработени мажи, 202.741 формално вработени жени, додека статусот на „неформалните“ вработувања бил 91.000 мажи и 55.000 жени.
Оваа последна категорија која е мерена во Заводот за статистика, веројатно е најблиску до онаа социјална слика која сакаме да ја добиеме. Така, кога во Македонија постеле 504.000 лица кои работат во формален однос (работен однос на неопределено време), имало 146.000 лица кои се влезени во несигурен работен однос и односот меѓу првата и втората категорија е 3,5:1. Работата на црно е широко распространета.
Промена со влезот во НАТО
Со влезот на земјава во НАТО, во специјалните стопански слободни зони влегоа дузина компании кои полека ја враќаат класичната работничка класа. Има напредок во однос на покачување на најниската плата, а одливот на млади, квалификувани лица надвор од земјата ја менуваат таа социјална слика.
Но го немаме тој тим на Узунов, Тевдовски, Царовска и другите да го измери соодносот на богатството меѓу разните социјални групи. Оттука, има основа прекаријатот да си размислува за свој празник, без оние ликови кои неофицијално ги молеа изминатите години новинарите да не се пишува за одредени незадоволства (да речеме за фабриката „Дрекслер Маер“) за приливот на синдикалната членарина да може мирно да влегува во нивната каса.
Текстот е личен став на Авторот. Дозволено е преземање на текстот според лиценцата Creative Commons 4.0. | Извор: CivilMedia
Топ вести – powered by Centar.mk
- Centar.mk
- Vestiplus.mk
- Biznispro.com
- Zena.mk
Регионалниот ЦУК Битола известува дека во врска со настанот од 112 за пријавена поплава предизвикана од пороен дожд што го зафати градот Прилеп, дошло до излевање на реката и на ул.,, Дабничка“ бр.39 Б ( нас.Тризла во Прилеп) и се поплавиле подрумските простории. Во 20.55 часот Раководителот на РЦУК Прилеп... Прочитај повеќе...
Град со големина на орев го погоди југоисточниот дел на Охрид. Невремето се случило попладнево, а според првичните информации невремето направило одрон на патот Охрид – Свети Наум, лак љубаништа, при што патот е затворен. Прочитај повеќе...
Рргионалниот ЦУК Охрид изведти дека поради невремето што го зафати југоисточниот дел на Општина Охрид во реонот на с.Трпејца и с.Љубаништа проследено со големи врнежи дојде до формирање на буични води што предизвикаа излевање на вода, земја, чакал и поситни камења на регионалниот патен правец Охрид – Св. Наум во... Прочитај повеќе...
Дневен хороскоп за 4 јуни 2023 Овен (21 март – 19 април): Вашата енергија и ентузијазам ќе бидат на врвот денес, Овене. Ќе се чувствувате мотивирани да преземете нови предизвици и да ги надминете сите пречки што ќе ви се најдат на патот. Одличен ден за започнување нови проекти или... Прочитај повеќе...
Денес и утре на повеќе места ќе биде нестабилно со пороен дожд, грмежи и засилен ветер. Локално процесите ќе бидат поинтензивни во форма на невреме проследени со интензивен пороен дожд, електрични празнења, силен ветер и изолирана појава на град. Во текот на следната седмица претпладне времето ќе биде сончево со... Прочитај повеќе...
Вечерва околу 18 часот регионот на Прилеп бил зафатен од поројни врнежи дожд. Поголемиот дел улици низ градот се поплавени и тешко проодни за сообраќај. Засега се знае дека пријавено е едно целосно поплавување на најмалку една куќа. На социјалните мрежи се шират податоци дека се поплавени и други објекти... Прочитај повеќе...
Од 19:15 часот регионалниот пат Охрид-Свети Наум, кај с.Љубаништа, поради одрон на патот, сообраќајот е во целосен прекин. Прочитај повеќе...
За оние кои летово планираат да возат до најблиските плажи во соседството, најважно е колку ќе чини да се наполни полн резервоар со гас, пишува Б92. Најевтино ќе биде ако го направат тоа во Северна Македонија, каде што дизелот е 1,21 евро или во Босна и Херцеговина, каде литар дизел... Прочитај повеќе...
Фејсбук статус на Фатмир Битики, вицепремиер: Ден за одмор од рутината за да поминам квалитетно време со синот Генти во активности на отворено, едно вистинско освежувачко искуство. Прекрасно си поминавме во Андреланскиот парк во Скопје, и посебно се радувам што овој парк реализиран во рамки на проектот за „Локална и... Прочитај повеќе...
Температурата на телото е еден од четирите клучни витални знаци на кои лекарите обрнуваат внимание. Инфекцијата може да предизвика треска, но температурата на телото исто така варира во зависност од возраста и полот, па дури и кога кажувате лаги. Просечната нормална телесна температура генерално се смета за 37 степени Целзиусови.... Прочитај повеќе...
Управата за јавни приходи објавува Листа на должници бр.05/2023 за долгови доспеани до 31.01.2023 и неплатени до 30.04.2023 година по основ на ДДВ, данок на добивка, персонален данок на доход, придонеси од задолжително социјално осигурување, акцизи и царини, за кои вкупниот износ на долгот е: повисок од 120.000 денари за физичките лица и самостојни вршители […] The post Проверете дали ве има: УЈП ја објави најновата листа на должници со имиња на фирми и луѓе appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
Десетици измамени граѓани се соочиле да плаќаат рати од туѓи подигнати брзи кредити. Само во 2022 година евидентирани се 43 случаи на измами со брзи кредити, велат од МВР за Centar.mk. За овие случаи до ОЈО поднесени се 16 кривични пријави и 24 писмени известувања, при што во рамките на расветлените случаи пријавени се 24 […] The post Внимавајте: Зa една година измамени 43 граѓани со брзи кредити appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
Ќе одат надолу цените на квадратен метар станбена површина во главниот град и внатрешноста на Македонија велат познавачите. Цените кои беа напумпани на становите во Скопје и внатрешноста се очекува да паднат, пред се поради намалената побарувачка, но и поевтинувањето на градежните материјали. Со најава дека цените на становите во Македонија ќе паднат неодамна излезе […] The post Цените на становите се очекува да одат надолу, забележан е значителен пад на цените на градежните материјали appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
По одлуката на Управниот одбор на Стопанската комора на Северна Македонија за основање, се одржа конститутивна седница на која се формираше Националната асоцијација на туроператори и туристички агенции на Република Северна Македонија – НАТТА на која се избраа органите и формите на делување. На седницата согласно Правилата за работа на Асоцијацијата, усвоен е предлогот за […] The post Оддржана констутивна седница на НАТТА appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
Уживајте опуштено во долги телефонски разговори или во повеќе интернет со новата промотивна понуда на дополнителни припејд тарифи од МТЕЛ. Изберете помеѓу xtraTALK M со вклучени неограничени минути и СМС кон сите мрежи и 2 GB интернет со важност од 30 дена или xtraNEТ S со 3 GB интернет со важност од 7 дена. Промотивниот […] The post Неограничени разговори и повеќе интернет со новата промотивна понуда од МТЕЛ appeared first on BiznisPRO. Прочитај повеќе...
Најголема улога во женското репродуктивно здравје имаат хормоните кои регулираат голем број процеси во организмот. Така, под влијание на хормоните може да се забележат одредени појави во телото на жената во текот на менструалниот циклус, како физички така и емоционално. Покрај тоа што главните симптоми на менструацијата се болни грчеви во стомакот, најверојатно жената ќе... Прочитај повеќе Чланак Еве што се случува во телото на жената за време на ПМС: Хормоните се главни виновници за се се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
Ако мислите дека физичкиот изглед е главниот фактор за успешно флертување, вие сте осудени на неуспех. Самодовербата и шармот се поважни од физичкиот изглед. Изгледот е, да не се лажеме, важен, но без шарм и уште неколку ситници е недоволен за успешно заведување. Секако, секој има своја тактика за заведување, но постојат одредени испробани трикови... Прочитај повеќе Чланак СТАНЕТЕ КРАЛИЦА НА ФЛЕРТОТ, А ЕВЕ И КАКО – Седум трикови за заведување на кои мажите никогаш не можат да одолеат се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
Бидете искрени со себе бидејќи од тоа зависи иднината на вашата врска. Откако ќе поминат првичниот занес и огномет од емоции, секоја врска достигнува точка на прекршување. Тогаш е време да се преиспитате себеси и вашите чувства и да одлучите дали врската има иднина или не. Сосема е нормално дека во одредени ситуации нема да... Прочитај повеќе Чланак Не сте сигурни дали тој е вистинскиот? – Овие 5 прашања треба да си ги поставите по три месеци врска се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
Според истражувањето на експертите од Универзитетот Лунд во Шведска, три шолји кафе дневно и тоа како влијае на здравјето на жените. Беа анкетирани 300 жени и таа студија покажа дека три шолји кафе можат да ги намалат женските гради, а процентот на намалување би се зголемил со секоја консумирана доза. Тие рекоа дека постои јасна... Прочитај повеќе Чланак ШОК истражување: Еве дали КАФЕТО ГИ НАМАЛУВА ГРАДИТЕ се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
Осаменоста е вообичаено чувство, но има чекори што можете да ги преземете за да се чувствувате подобро. Слушањето музика, викањето пријатели, шетањето надвор и други активности може да го намалат ова непријатно чувство. Долгорочната осаменост може да ве исцрпи емоционално, правејќи го животот да изгледа потежок отколку што навистина е. Запомнете дека осаменоста не е... Прочитај повеќе Чланак 5 работи што треба да ги правите кога се чувствувате осамено: Започнете со пуштање музика се појављује прво на Zena.mk. Прочитај повеќе...
